แม่ฮ่องสอน เป็นจังหวัดชายแดนทางภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย ที่ทุกอำเภอติดกับประเทศเมียนมา มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ป่าไม้ตามธรรมชาติ ที่มีความอุดมสมบูรณ์ คิดเป็น 85.17 % ของพื้นที่จังหวัด ลักษณะเป็นภูเขาสูงสลับซับซ้อน สูงจากระดับน้ำทะเล 100 – 2,000 เมตร
ดร.เฉลิมชัย ศรีอ่อน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (รมว.ทส.) กล่าวว่า “พื้นที่ป่าในจังหวัดแม่ฮ่องสอน มีทั้งพื้นที่ป่าอนุรักษ์ที่อยู่ในความรับผิดชอบของกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กว่า 4 ล้านไร่ คิดเป็น 51.49 % ของพื้นที่จังหวัด และพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติที่อยู่ในการดูแลของกรมป่าไม้ รวม 9 ป่า ที่ปัจจุบันเหลือเนื้อที่ในความรับผิดชอบประมาณ 3.7 ล้านไร่ หรือคิดเป็น 47.3 % ของพื้นที่จังหวัด ราษฎรในพื้นที่ส่วนใหญ่จึงอาศัยอยู่ในเขตป่า และเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีความหลากหลาย”
“ในปี 2549 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้มีพระราชเสาวนีย์ให้พัฒนาโครงการจัดตั้งหมู่บ้านยามชายแดน เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎรและเพื่อประโยชน์ในด้านความมั่นคงของประเทศชาติ ใน 2 พื้นที่ คือ หมู่บ้านปางคาม ตำบลปางมะผ้า อำเภอปางมะผ้า และหมู่บ้านปายสองแง่ ตำบลเวียงเหนือ อำเภอปาย ซึ่งอยู่ในพื้นที่ป่า โดยจัดให้มีการฝึกอบรมราษฎร และจัดให้ราษฎรมีที่ทำกิน ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์ในด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมด้วยทางหนึ่ง”
“ปัจจุบันการพัฒนาพื้นที่บ้านปายสองแง่ รู้จักกันในชื่อโครงการจัดตั้งหมู่บ้านยามชายแดนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ บ้านดอยผักกูด ซึ่งกลายมาเป็นแหล่งผลิตกาแฟขึ้นชื่อแห่งหนึ่งของจังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่มีการแบ่งพื้นที่บริหารจัดการโครงการเป็น 3 โซน คือ พื้นที่อนุรักษ์ เพื่อการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมทั้งการอนุรักษ์ดินและน้ำ และการสร้างฝายต้นน้ำลำธารตามแนวพระราชดำริ พื้นที่กันชน สำหรับเป็นแนวกันไฟและปลูกป่าแนวกันชนเพื่อแสดงแนวเขตของพื้นที่อนุรักษ์ให้ชัดเจน และพื้นที่ชุมชนโดยรอบ ซึ่งเป็นพื้นที่อยู่อาศัย ที่ทำกิน และพื้นที่แปลงรวม” รมว.ทส. กล่าว
“กาแฟดอยผักกูด นับเป็นผลสำเร็จของการพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎรในพื้นที่ป่า ที่ทำให้คนอยู่ร่วมกับป่าได้อย่างยั่งยืน เป็นชุมชนเข้มแข็ง และมีคุณภาพชีวิตที่ดี ด้วยต้นทุนทางพื้นที่ ที่อยู่สูงจากระดับน้ำทะเล 1,423 เมตร ผนวกกับการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรอย่างสมดุล และการปฏิเสธการใช้สารเคมีในพื้นที่ ทำให้กาแฟดอยผักกูด เป็นกาแฟ อราบิก้า ออแกนิค คุณภาพสูง ทัดเทียมระดับสากล จนได้รับรางวัลถ้วยพระราชทานสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการประกวดสุดยอดกาแฟไทย ปี 2564 และกลายเป็นอีก 1 จุดไฮไลท์ของคอกาแฟที่ไม่ควรพลาดเมื่อมาถึงอำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน”
ดร.เฉลิมชัย กล่าวปิดท้ายว่า “กาแฟที่แม่ฮ่องสอนมีเรื่องราวที่น่าสนใจหลากหลายรวมอยู่ในรสชาติของกาแฟ ที่นอกจากจะมีรสชาติเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวในแต่ละแหล่งผลิต ที่ผมชิมมาแล้วว่าไม่เป็นรองใคร ยังมีเรื่องราวของการพัฒนาคนกับพื้นที่ การอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร ที่จะทำให้ผู้ที่มาเยือนแม่ฮ่องสอน เมืองที่มีจุดชิมกาแฟชมวิวอยู่ในทุกอำเภอ ได้ชิมกาแฟรสชาติดี เคล้าไปกับธรรมชาติ แล้วยังจะได้เรียนรู้เรื่องราวของการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกันอีกด้วย”