ตรีกฏุก คือ พิกัดยาหนึ่งในทางแผนไทย ใช้แก้โรคในฤดูฝน ประกอบด้วย ขิง พริกไทย ดีปลี รวมเรียกว่า ตรีกฏุก ซึ่งมาจาก ตรี คือ สาม และ กฏุก อ่านว่า กะตุก หรือ กะตุกะ แปลว่า เผ็ดร้อน
ตำราไทยระบุว่า ช่วงฤดูฝน มักส่งผลต่อธาตุในร่างกายโดยเฉพาะ ธาตุลม คือจะทำให้เกิดธาตุลมกำเริบ (มักจะเจ็บป่วยกับโรคลมง่าย) ดังนั้นจึงต้องใช้ยาที่ช่วยปรับสมดุล ของธาตุลมมาช่วย คือ พิกัดยาตรีกฏุก ด้วยสมุนไพรรสเผ็ดร้อน สรรพคุณแก้โรคทางวาตะ เสมหะ ปิตตะ มีฤทธิ์ในการขับลม ช่วยให้เสมหะ และน้ำมูกแห้ง
ตัวยาในพิกัด ตรีกฏุก
“เหง้าขิง” : รสหวานเผ็ดร้อน ขับลมแก้ท้องอืด จุกเสียด แน่นเฟ้อ คลื่นไส้อาเจียน แก้หอบหืด ขับเสมหะ แก้บิด เจริญอากาศธาตุ กระตุ้นการบีบตัวของกระเพาะอาหารและลำไส้ มีสาร gingerol และ shogaols สรรพคุณบรรเทาอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด ท้องเฟ้อ ต้านการอักเสบ และสามารถต้านอนุมูลอิสระ
“เมล็ดพริกไทย” : รสเผ็ดร้อน แก้ลมอัมพฤกษ์ แก้ลมลั่นในท้อง บำรุงธาตุ แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ แก้เสมหะเฟื่อง แก้มุตกิต มีสาร piperine สามารถยั้บยั้งอาการแพ้ (ยับยั้งการหลั่ง histamine) บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ เพิ่มไหลเวียนเลือด
“ดอกดีปลี” : รสเผ็ดร้อนขม แก้อาการอักเสบ แก้ท้องร่วง ขับลมในลำไส้ แก้หืดไอ แก้ลมวิงเวียน แก้ริดสีดวงทวาร คุดทะราด แก้หลอดลมอักเสบ แก้นอนไม่หลับ ขับน้ำดี ขับระดู แก้ปวดกล้ามเนื้อ
ตรีกฏุก ยังช่วยในการกระตุ้นระบบเผาผลาญของร่างกาย เหมาะกับผู้ที่มีลักษณะธาตุน้ำ น้ำหนักตัวมาก ย่อยยากไม่สบายตัว อาจเลือกใช้ยาพิกัดนี้ช่วยในการกระตุ้นการเผาผลาญร่วมกับการคุมอาหารและออกกำลังกายได้ นอกจากนี้ ในสถานการณ์ปัจจุบัน ยังพบว่า สมุนไพรในพิกัด มีฤทธิ์ในการต้านไวรัสสายพันธุ์ใหม่ อาจพิจารณาใช้เสริมร่วมกับการดูแลสุขภาพอย่างองค์รวมได้ แนะนำให้ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนถึงขนาดปริมาณการใช้ที่เหมาะสม
ข้อควรระวัง
– ระวังในหญิงตั้งครรภ์ เนื่องจากยามีฤทธิ์ร้อนไม่ควรรับประทานขนาดสูง
– ระวังในผู้ที่รับประทานยาละลายลิ่มเลือด ต้านการแข็งตัวของเลือด เนื่องจากอาจเสริมฤทธิ์ยา
– ไม่ควรใช้ในผู้ที่มีไข้ตัวร้อน
– ห้ามใช้ในผู้ที่มีประวัติแพ้สมุนไพรในตำรับ