โกฐจุฬาลัมพา เป็นสมุนไพรที่คนจีนสมัยก่อนจะปลูกไว้ประจำบ้าน เป็นไม้มงคลใช้ปลูกไว้ กันสิ่งไม่เป็นมงคล และใช้ทำยา สำหรับคนทุกวัย และครอบคลุมหลายโรค ตัวอย่างยาที่ใช้โกฐจุฬาลัมพา มีเช่น ยาหอม ยาหอมนวโกฐ ยาแก้ไข้จันทลีลา และ นิยมใช้เข้าตำรับยาแก้ไข้ที่มีเสมหะ ไข้ไอ หอบ ที่จีนใช้เป็นส่วนผสมของยาต้มต้านไวรัสด้วย
มีข้อมูลที่มีการเผยแพร่ ทำให้ทราบว่า จากการใช้เทคนิคการจับกันของโครงสร้างของยากับเชื้อโดยคอมพิวเตอร์ พบว่า สาร Artemisinin ในโกฐจุฬาลัมพา มีคุณสมบัติต้านไวรัสได้1 ประสบการณ์ จากการเดินป่าและเก็บข้อมูลกับหมอยาพื้นบ้าน “พ่อลายแสง” ได้ใช้สมุนไพรต้นนี้จุด เอาต้นแห้งไว้ข้างล่าง ต้นสดไว้ด้านบนจุดเป็นควันเพื่อบูชาพระและอุทิศส่วนกุศลให้สรรพสัตว์ที่ตนได้ไปสร้างกรรมไว้ กลิ่นจะคลุ้งไปทั้งห้อง เมื่อได้สืบค้นข้อมูล พบว่าเมื่อ ปี 2005 มีการระบาดของไข้หวัดนกในจีน มีการใช้สมุนไพรพี่น้องตัวนี้จุดรมฆ่าเชื้อโรค โดยใช้ 3 มวน ต่อพื้นที่ 15 ตารางเมตร อย่างน้อย 4-8 ชั่วโมง
โกฐจุฬาลัมภา ยังเป็นสมุนไพรในตำรับ ยาแก้ไข้ จันทน์ลีลา เป็นตำรับยาแก้ไข้ โดยเฉพาะไข้ที่เกิดจากฤดูหรือช่วงเวลาอากาศที่เปลี่ยนแปลงแล้วทำให้มีไข้ รวมเรียกว่าไข้เปลี่ยนฤดู การใช้ตำรับนี้สามารถครอบคลุมการรักษาไข้ได้ เพราะประกอบด้วยตัวยาสมุนไพรหลายชนิดในตำรับ มีตัวยาตรง ช่วยแก้ไข้ ลดความร้อนในร่างกาย และตัวยาช่วย เพื่อลดอาการข้างเคียงของไข้ เช่น ไอ เสมหะ หืดหอบ ยาจันทน์ลีลา สามารใช้ลดไข้ได้ดี เช่นเดียวกับยาพาราเซตามอล (พบว่าผงยาจันทน์ลีลา ขนาด 400 มก./กก. ลดไข้ได้ดี เช่นเดียวกับ พาราเซตามอล 200 มก/กก.2
ยาจันทน์ลีลาเป็นยาแผนโบราณที่เป็นยาสามัญประจำบ้านและจัดอยู่ในกลุ่มยาแก้ไข้ที่กระทรวงสาธารณสุขประกาศใช้ในบัญชียาจากสมุนไพรที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิมในบัญชียาหลักแห่งชาติ3 นอกจากนี้ยังเป็นกลุ่มยาที่แนะนำให้ใช้ในผู้ที่เป็นไข้ทับระดู และไข้ระหว่างมีประจำเดือนได้โดยไม่รบกวนระบบประจำเดือน
เรื่องน่ารู้
1. โกฐจุฬาลัมพา : มีรสสุขุม หอม ร้อน สรรพคุณ : แก้ทางกองลม เช่น แก้ปวด แก้ไอ แก้หอบหืด บำรุงเลือด เพิ่มการไหลเวียนของโลหิต , ยาที่ใช้ในพิกัดโกฐคือ แก้ไข้ แก้ไข้ร่วมกับมีเสมหะ แก้หืดไอ แก้หอบ แก้ลมในกองธาตุ ชูกำลัง ขับลม แก้สะอึก บำรุงเลือด
2. โกฐจุฬาลัมพา เป็นสมุนไพรที่เหมาะกับผู้สูงอายุ ในทางการแพทย์แผนไทยคนในวัยนี้จะมีวาตะหรือกองลมซึ่งมีลักษณะแห้งและเย็นเป็นเจ้าเรือน ทำให้ปวดเมื่อย ท้องอืดการย่อยอาหารไม่ดี หนาวง่าย ร้อนง่าย จิตใจแปรปรวน
3. โกฐจุฬาลัมพาเป็นสมุนไพรหลักตัวหนึ่งในยาหอมเทพจิตร ยาหอมทิพโอสถ ยาหอมนวโกฐ ยาหอมอินทจักร์ ยาหอมหม้อน้อย ยาหอมเจ้าน้อย ยาหอมวิเชียร ซึ่งยาหอมส่วนใหญ่จะมีสรรพคุณในการแก้ลมวิงเวียน แก้อาการหน้ามืด ตาลาย ใจสั่น คลื่นเหียน อาเจียน แก้ลมจุกแน่นในท้อง
4.มีองค์ประกอบทางเคมีที่สำคัญคือ สารชิงเฮาซู (qinghaosu) สารอาร์เทแอนนิวอิน (arteannuin) และสารอาร์เทมิซินิน (artemisinin) สารนี้แสดงฤทธิ์ต้านมาลาเรียชนิดฟัลชิปารุม (Plasmodium falciparum) และชนิดไวแวกซ์ (Plasomdium vivax) โดยเฉพาะสายพันธุ์ที่ดื้อยา ปัจจุบันสารชนิดนี้กับอนุพันธ์กึ่งเคมีสังเคราะห์ของมันถูกนำมาใช้เป็นยาแก้ไข้จับสั่นในหลายประเทศรวมทั้งจีน และมีรายงานว่า มีฤทธิ์ป้องกันการเกิดแผลที่กระเพาะอาหาร ต้านเชื้อจุลชีพหลายชนิด ต้านมะเร็ง ต้านการอักเสบ ฤทธิ์กดภูมิต้านทาน
ข้อแนะนำ/ข้อควรระวัง
1. ไม่ควรใช้ขนาดสูงติดต่อกันเวลานาน เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลยืนยันความปลอดภัยในการรับประทานขนาดสูง ต่อเนื่อง [กรณีที่ใช้เป็นยาตำรับแก้ไข้ต่อเนื่องกัน 3 วันไม่ดีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์]
2. ระมัดระวังการใช้ในผู้ที่มีความผิดปกติของตับและไต รวมถึงหญิงตั้งครรภ์
3. ระวังการใช้ร่วมกับยาวาร์ฟาริน
4. ไม่แนะนำใช้ในผู้ที่สงสัยว่าเป็นไข้เลือดออก เนื่องจากอาจบดบังอาการไข้
ปรึกษาหมอ https://lin.ee/47PRVjiFz
อ้างอิง
1.Mateon Therapeutics .2020;https://www.globenewswire.com/…/Mateon-Expands-its…
2.สุจิตรา ทองประดิษฐ์โชติ ยุวดี วงษ์กระจ่าง รุ่งระวี เต็มศิริฤกษ์กุล รัตนา นาคสง่า บุญเทียม คงศักดิ์ตระกูล. ฤทธิ์ลดไข้ของยาตำรับจันท์ลีลา. วารสารสมุนไพร 2544;8(1):24-30.
3.ประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ. 2558 ประกาศ ณ วันที่ 28 พฤษภาคม พ.ศ. 2558 คัดจากราชกิจจานุเบกษา เล่ม 132 ตอนพิเศษ 184 ง วันที่ 10 สิงหาคม