มะระขี้นกเป็นสมุนไพรพื้นบ้าน ที่เหมาะกับการนำมาทำอาหาร และทำยา สมัยก่อนท่านเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ได้ใช้มะระขี้นกเป็นส่วนหนึ่งในเมนูอาหารตำรับท่านเจ้าพระยาหลายเมนู โดยเชื่อว่าจะทำให้สุขภาพแข็งแรง งานวิจัยสมัยใหม่พบว่า มะระขี้นกมีประโยชน์หลายด้าน เช่น ช่วยลดและคุมระดับน้ำตาลในผู้ป่วยก่อนที่จะเป็นเบาหวาน ลดไขมันในเลือด ใช้ลดไข้ แก้ร้อนใน ช่วยเจริญอาหาร มีฤทธิ์ต้านไวรัส และอีกข้อมูลชุดหนึ่งที่น่าสนใจคือ มะระขี้นก สามารถช่วยเสริมภูมิคุ้มกันในผู้ป่วยโรคเอดส์ หรือ HIV ได้อีกด้วย
ทั้งนี้ สามารถใช้ได้ทั้งแบบสดและแบบแห้ง กินเป็นอาหาร ปั่นคั้นน้ำดื่ม หรือเลือกแบบแคปซูลก็ได้เช่นกัน ดังเช่นมะระขี้นกแคปซูลของอภัยภูเบศร แต่การใช้มะระขี้นกไม่ได้ทดแทนกับการใช้ยาต้านไวรัสแผนปัจจุบันได้ แต่เป็นทางเลือกเสริมสำหรับผู้ป่วยอีกทางหนึ่งเท่านั้น
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่พบ จากการศึกษาพบว่า
- ผลสุกและเมล็ดของมะระขี้นกมีโปรตีนชื่อ MRK29 ที่สามารถยับยั้งการติดเชื้อไวรัสและยับยั้งการแบ่งตัวของเชื้อ HIV โดยการยับยั้งเอนไซม์ revere transcriptase และยังมีฤทธิ์ปรับภูมิคุ้มกันในร่างกายให้ต้านทานโรคได้ดีขึ้น
- โปรตีน MAP 30 มีฤทธิ์ยับยั้งการติดเชื้อ HIV ไปสู่เซลล์ใหม่ โดยยับยั้งเอนไซม์ revere transcriptase, เอนไซม์ HIV-1 integrase และtopoisomerase
- การศึกษา มะระขี้นก พบโปรตีน 2 ชนิด คือ alpha และ beta- momorcharin (พบในเมล็ด ผล และใบ) มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อไวรัส HIV
แต่อย่างไรก็ตามยังเป็นเพียงการศึกษาในหลอดทดลอง แต่ก็มีรายงานผู้ป่วยที่กินมะระขี้นกแล้วพบว่าค่า CD4 เพิ่มขึ้น
วิธีการรับประทาน
- น้ำคั้นจากผลสด แนะนำรับประทานวันละ 50-100 มิลลิลิตร ประมาณ 6 ช้อนโต๊ะ ข้อความนี้แสดงเพื่อให้เห็นขนาดที่สามารถใช้ได้ อิงจากขนาดที่ใช้ในการลดระดับน้ำตาลในเลือด อย่างไรก็ตามผู้ป่วยควรสังเกตอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ เช่น หน้ามืด วิงเวียน ใจสั่น เหงื่ออก และปรับลดตามความเหมาะสม
- กินเป็นอาหารลวกกินเป็นผักเคียง มื้อละ 2-3 ผล
- แบบแคปซูล รับประทานครั้งละ 1-2 แคปซูล วันละ1-2 ครั้ง ก่อนอาหาร กินต่อเนื่องได้ 3 เดือน แล้วหยุด 1 เดือน ค่อยกลับมากินใหม่ อิงจากขนาดในบัญชียาหลักแห่งชาติ ขนาดการใช้สำหรับแก้ไข้ แก้ร้อนใน เจริญอาหาร : 500-1000 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร (ของอภัยภูเบศร ใน 1 แคปซูล ประกอบด้วยผงผลมะระขี้นกดิบแห้ง 500 มิลลิกรัม)
ข้อห้ามใช้ : ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร และเด็กเนื่องจากมีรายงานว่าทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดลดลงอย่างมากจนเกิดอาการชักในเด็ก
ข้อควรระวัง :
– ระวังการใช้ในผู้ป่วยโรคตับ มีรายงานในสัตว์ทดลองว่าน้ำจากผลและสารสกัดเมล็ดทำให้เอนไซม์ตับเพิ่มได้
– หลีกเลี่ยงการใช้ในผู้ป่วย G6PDเนื่องจากมีรายงานว่า เมล็ดมะระขี้นกมีสาร vicine ทำให้เม็ดเลือดแดงแตก
อาการไม่พึงประสงค์ : คลื่นไส้ วิงเวียน ชาปลายมือปลายเท้า hypoglycemic coma อาการชักในเด็ก ท้องเดิน ท้องอืด ปวดศีรษะ และอาจเพิ่มระดับเอนไซม์ตับ gamma-glutamyl transferase และ alkaline phosphatase ในเลือดได้
อันตรกิริยาระหว่างยา : เสริมฤทธิ์ยาลดน้ำตาลในเลือด ยังไม่พบข้อมูลอันตรกิริยาระหว่างยาต้านไวรัส
สำหรับผู้ที่ต้องการใช้มะระขี้นก แต่ไม่แน่ใจว่าจะรับประทานอย่างไร หรือมีการใช้ยาหลายชนิด แนะนำให้ปรึกษาแพทย์ก่อนรับประทาน [ปรึกษาหมอออนไลน์ https://lin.ee/47PRVjiFz]
แหล่งอ้างอิง
- บัญชียาหลักแห่งชาติ (บัญชียาจากสมุนไพร) พ.ศ. 2561
- Gupta M, et al. MOMORDICA CHARANTIA LINN. (KARELA): NATURE’S SILENT HEALER. International Journal of Pharmaceutical Sciences Review and Research 2011.11 : 32-37.
- ปัทมา สุนทรศารทูร. มะระ ความเกี่ยวข้องกับเชื้อเอชไอวี. จุลสารข้อมูลสมุนไพร 2542 : 12-15.
- Web MD. BITTER MELON [Internet] [cited 2018 Sep 7]. Available from: https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-795/bitter-melon
- Rashmi V. Trivedi, et al . Momordica charantia: A Natural and Safe Approach for the Treatment of HIV Infection. Int.J. PharmTech Res.2011,3(3):1660-66