กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก แนะตำรับยาประสะน้ำนม เพิ่มน้ำนมแม่หลังคลอด พร้อมแนะนำสมุนไพรบำรุงน้ำนม การนวดประคบเต้านม สามารถเพิ่มการหลั่งน้ำนมได้เช่นกัน
นพ.เกียรติภูมิ วงศ์รจิต อธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กล่าวว่า การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เป็นรากฐานเริ่มต้นของการส่งเสริมสุขภาพเด็ก เพราะนมแม่เป็นอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการที่สมดุลและดีที่สุด เหมาะสมต่อการเจริญเติบโต พัฒนาการของร่างกาย ระบบประสาท และอวัยวะอื่น ๆ ช่วยป้องกันการเกิดโรคที่พบบ่อยในทารก เช่น โรคอุจจาระร่วง โรคระบบทางเดินหายใจ โรคภูมิแพ้ และทารกที่ได้รับนมแม่จะมีโอกาสเป็นโรคอ้วน เบาหวาน น้อยกว่าทารกที่ได้รับนมผสม ช่วยป้องกันการเกิดโรคเรื้อรังในวัยผู้ใหญ่ องค์การอนามัยโลกได้แนะนำว่า เด็กควรได้รับนมแม่อย่างเดียวเป็นเวลา 6 เดือน และสามารถให้นมแม่ร่วมกับอาหารตามวัยจนถึงอายุ 2 ขวบ
ปัจจุบันแม่หลังคลอดบางรายประสบปัญหาเกี่ยวกับน้ำนมไม่ไหลหรือน้ำนมไหลช้าไม่เพียงพอ ต่อการเลี้ยงลูก ซึ่งเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น ความเครียด การผ่าคลอด การพักผ่อนไม่เพียงพอ ภาวะโภชนาการของแม่ รวมถึงแม่มือใหม่ที่ให้ลูกดูดนมแบบผิดวิธี ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่ง ที่ทำให้น้ำนมไหลช้า ถือเป็นอุปสรรค สำคัญในการเลี้ยงดูบุตรด้วยนมแม่และเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้แม่ยุติการให้นมลูกในระยะเริ่มแรก ซึ่งกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก มีองค์ความรู้จากภูมิปัญญาไทยที่สืบทอดมาช้านาน และมีการพัฒนาศึกษาวิจัยสู่การใช้ประโยชน์แก่แม่หลังคลอดในการเพิ่มปริมาณน้ำนม กระตุ้นให้มีน้ำนมสำหรับเลี้ยงทารกได้เพียงพอ อันดับแรก คือ การนวดและประคบเต้านม เพื่อกระตุ้นการไหลของน้ำนมและช่วย คลายเครียดของแม่หลังคลอด รวมถึงอาหารที่มีสรรพคุณในการบำรุงน้ำนมซึ่งสำคัญมากเช่นกัน เพราะแม่หลังคลอดต้องมีสารอาหารที่ครบถ้วนเผื่อลูกน้อยผ่านน้ำนมแม่ ซึ่งอาหารที่เหมาะสมอย่างยิ่งต่อแม่หลังคลอด คือ โปรตีนจากไก่ ปลา เนื้อ นม ผสมผักพื้นบ้านอาหารเป็นยาบำรุงกระตุ้นน้ำนมแม่ ได้แก่ เมนูที่มีส่วนประกอบของพริกไทย ขิง หัวหอม หัวปลี ฟักทอง แมงลัก กล้วย โดยเฉพาะกล้วยน้ำว้าปิ้ง เป็นต้น ถ้าเป็นเมนูยอดฮิตของ คนไทยตั้งแต่โบราณถึงปัจจุบัน คือ แกงเลียง เหล่านี้ล้วนเป็นวิถีชีวิตแบบธรรมชาติที่สามารถทำได้เอง คุณแม่หลังคลอดต้องใส่ใจในเรื่องการบำรุงตัวเองด้วยอาหารที่มีประโยชน์ครบถ้วน
หากประสงค์จะใช้ยากระตุ้นน้ำนม ขอแนะนำชาชงสมุนไพรบำรุงน้ำนม ซึ่งเป็นสูตรยาบำรุงน้ำนมของโรงพยาบาลวังน้ำเย็น จังหวัดสระแก้ว ประกอบด้วยตัวยา ๕ ชนิด คือ มะตูม ฝาง ขิง ชะเอม เถาวัลย์เปรียง ซึ่งมีผลในการเพิ่มปริมาณน้ำนม จากผลการศึกษาวิจัยพบว่า ชาชงสมุนไพรบำรุงน้ำนม มีผลในการกระตุ้น การไหลเวียนของเลือดบริเวณเต้านม มีฤทธิ์ในการลดความเครียด และลดความเจ็บปวดหลังคลอดได้อีกด้วย เพราะฤทธิ์ต้านการอักเสบของสมุนไพร
ตำรับยาบำรุงน้ำนมนั้น จะแตกต่างกันไปตามการใช้ภูมิปัญญาพื้นบ้านและสมุนไพรที่มีในท้องถิ่น และปัจจุบันมีการนำเอาตำรับยาบำรุงน้ำนมหลายขนานเข้าไปใช้ในโรงพยาบาลหรือในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) หลายแห่งแล้ว เป็นการนำภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยสู่การใช้ประโยชน์ในสถานบริการของรัฐ