“บอระเพ็ด” ขึ้นชื่อว่าเป็นยาอายุวัฒนะ ไม่เพียงแต่ในประเทศไทยเท่านั้น บอระเพ็ดยังมีการใช้ตามภูมิปัญญาดั้งเดิมสำหรับรักษาโรคในหลายประเทศ โดยเฉพาะแถบทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ในประเทศอินโดนีเซีย มีการใช้บอระเพ็ดเพื่อรักษาโรคมาลาเรีย แก้ปวดท้อง ลดไข้ รักษาโรคความดันโลหิตสูง ลดน้ำตาลในผู้ป่วยเบาหวาน ประเทศมาเลเซีย ใช้เพื่อรักษาเบาหวาน รักษาโรคความดันสูง รวมทั้งในกัมพูชาและฟิลิปปินส์ก็มีการนำมารักษาโรคที่คล้ายๆกัน จะเห็นว่าส่วนใหญ่ใช้เหมือนกันคือในกลุ่มโรคเรื้อรัง เบาหวาน และความดันโลหิตสูง
กล่าวได้ว่า ในทุกส่วนของบอระเพ็ดสามารถนำมาใช้เป็นยาได้ ไม่ว่าจะเป็น ใบ ราก เมล็ด ในประเทศไทยนิยมใช้ส่วนเถา นำมาต้มแล้วดื่มรักษาโรค หรือจะนำมาตำให้ละเอียดแล้วละลายกับนํ้าผึ้ง รับประทานเพื่อบำรุงร่างกาย โดยฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระที่สูงมากในบอระเพ็ด อาจจะมีส่วนในการป้องกันโรคหัวใจ และโรคทางระบบประสาทได้
นักวิจัยจากคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ได้ทำการศึกษาฤทธิ์ของบอระเพ็ดต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด และลดความดันโลหิต พบว่า สารออกฤทธิ์ในบอระเพ็ด หลายตัวทำงานร่วมกัน สามารถออกฤทธิ์ลดความดันโลหิต แต่ในขณะเดียวกันมันก็เพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ มีผลทำให้หัวใจบีบตัวแรงขึ้นเช่นกัน ดังนั้นจึงต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมในการนำไปใช้จริงในผู้ป่วยกลุ่มนี้
ในทางยาไทย บอระเพ็ด มีรสขมเย็น ใช้แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้กระหายนํ้า แก้ร้อนใน เป็นยาขมช่วยเจริญอาหารได้ วิธีการใช้ให้นำเถาสดของบอระเพ็ด ขนาดประมาณ 30 กรัม ต้มเคี่ยวกับนํ้า 3 ลิตร จนเหลือ 1 ลิตร แบ่งรับประทานครั้งละ 2-3 ช้อนโต๊ะ เมื่อมีไข้ หายแล้วจึงหยุดใช้ ไม่ควรใช้ติดต่อกันนาน การลดไข้จากบอระเพ็ด น่าจะเกิดขึ้นจากการไปยับยั้งการสร้างสารเคมีในร่างกาย เพื่อไม่ให้เกิดการอักเสบขึ้น สารเคมีนี้จะกระตุ้นเซลล์ประสาทส่วนปลายในบริเวณที่ได้รับบาดเจ็บ และในระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้ร่างกายมีความรู้สึกเจ็บปวด มีไข้ขึ้น ซึ่งกลไกนี้เอง ตรงกับการนำบอระเพ็ดมาใช้รักษาอาการปวดเมื่อย แก้อักเสบในตำรายาไทยได้เช่นกัน
บอระเพ็ดยังมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและต้านฤทธิ์เอนไซม์โคลีนเอสเทอเรสที่เป็นสาเหตุของโรคสมองเสื่อม เพราะฉะนั้นจึงช่วยป้องกันความชราของเซลล์ต่างๆ ในร่างกายได้ นอกจากนี้ยังมีการวิจัยพบว่า สารสกัดบอระเพ็ดกระตุ้นให้เซลล์ตับอ่อนของหนูขาวและคนหลั่งอินซูลิน ซึ่งพอจะอธิบายได้ว่า ฤทธิ์ในการลดเบาหวานของบอระเพ็ดน่าจะมาจากกระบวนการกระตุ้นให้มีการหลั่งอินซูลินนั่นเอง และมีการศึกษาผลของสารสกัดบอระเพ็ดในการลดความดันโลหิต โดยทดลองฉีดสารสกัดบอระเพ็ดเข้าไปในหลอดเลือดดำของหนูขาวใหญ่ ก็พบว่ามีฤทธิ์ลดความดันโลหิตได้จริงๆ
สำหรับตำรับยาอายุยืนด้วยบอระเพ็ด
- ให้นำหัวไพลแก่ๆ 10 บาท เนื้อมะขามเปียก 10 บาท เกลือ 10 บาท บอระเพ็ด 10 บาท พริกไทย 5 บาท นำสมุนไพรทั้งหมดตำให้ละเอียด กินครั้งละ 1 ช้อนชา หรือทำเป็นลูกกลอนขนาดเท่าเม็ดพุทราไทย กินครั้งละ 2 เม็ด วันละ 2 ครั้ง จะช่วยให้มีกำลังวังชาดี (1 บาท เท่ากับ 15 กรัม)
ข้อที่ต้องระวังคือ หากรับประทานบอระเพ็ดในขนาดที่สูงติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจทำให้เกิดอาการผิดปกติของการทำงานของตับและไตได้ ดังนั้น คนที่มีปัญหาโรคตับ ตับอักเสบ โรคไต ไม่ควรรับประทาน
สถาบันการแพทย์แผนไทยอภัยภูเบศร
ปรึกษาเพิ่มเติมกับแพทย์แผนไทยผ่านคลินิกออนไลน์ https://lin.ee/47PRVjiFz